しょぼんブログ

数学の色々とか様々とか

1926 不定積分

大学入学試験数学問題解答 - 国立国会図書館デジタルコレクション

1926(大正15) 九州大工学部
次の不定積分を計算せよ
 \displaystyle \int \frac{x^2}{x^4+x^2-2} dx

結構難しい。

部分分数分解する。
 \dfrac{x^2}{x^4+x^2-2}=\dfrac{x^2}{(x-1)(x+1)(x^2+2)}=\dfrac{\dfrac{1}{6}}{x-1}-\dfrac{\dfrac{1}{6}}{x+1}+\dfrac{\dfrac{2}{3}}{x^2+2}
したがって求めるべき積分
 \displaystyle \dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x-1} dx - \dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x+1} dx + \dfrac{2}{3} \int \dfrac{1}{x^2+2} dx

1番目、
 \displaystyle \dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x-1} dx = \dfrac{1}{6} \log{|x-1|}+C
2番目、
 \displaystyle -\dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x+1} dx = -\dfrac{1}{6} \log{|x+1|}+C
3番目、
 x=\sqrt{2}\tan{u} とおいて,  dx=\sqrt{2}\dfrac{1}{\cos^2{u}}duだから
 \displaystyle  \dfrac{2}{3} \int \dfrac{1}{x^2+2} dx=\dfrac{2\sqrt{2}}{3} \int \dfrac{1}{2\tan^2{x}+2} \dfrac{1}{\cos^2{u}} du
 \displaystyle  =\dfrac{2\sqrt{2}}{3} \int \dfrac{1}{2} du \displaystyle  =\dfrac{\sqrt{2}}{3} u+C
ここで,  \dfrac{x}{\sqrt{2}}=\tan{u} より u=\arctan{\dfrac{x}{\sqrt{2}}}であるから
 \displaystyle  =\dfrac{\sqrt{2}}{3} \arctan{\dfrac{x}{\sqrt{2}}}+C

あわせて
 \displaystyle \dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x-1} dx - \dfrac{1}{6} \int \dfrac{1}{x+1} dx + \dfrac{2}{3} \int \dfrac{1}{x^2+2} dx
 =\dfrac{1}{6} \log{|x-1|}-\dfrac{1}{6} \log{|x+1|}+\dfrac{\sqrt{2}}{3} \arctan{\dfrac{x}{\sqrt{2}}}+C
 =\dfrac{1}{6}\log{\left|\dfrac{x-1}{x+1}\right|}+\dfrac{\sqrt{2}}{3} \arctan{\dfrac{x}{\sqrt{2}}}+C